جوان آنلاین: مادر، همسر و کارمند‌بودن وقتی در کنار همدیگر قرار بگیرد و بنا باشد بین آنها جمع بزنید، قطعاً یکی از سخت‌ترین و پرچالش‌ترین نوع زندگی را خواهید داشت. زنان اگرچه نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند و حضورشان در بازار کار می‌تواند در چرخش چرخ‌های اقتصاد کشور بسیار تعیین‌کننده و تأثیرگذار باشد، اما اشتغال برای زنان همواره با چالش‌هایی همراه است، به خصوص آن گروه از زنانی که به نوعی درگیری‌های خاص دارند؛ مادرانی که یک یا چند فرزند دارند یا زنان سرپرست خانواری که به نوعی مسئولیتی فراتر از مسئولیت‌های عادی زندگی بر عهده دارند و علاوه بر خودشان مسئولیت فرزند یا یکی از والدین بر دوش آنهاست. همین مسئله هم می‌تواند در نقش‌آفرینی همزمان به عنوان یک مادر یا یک زن سرپرست خانوار و در عین حال به عنوان یک کارمند و فرد شاغل، چالش‌های متعددی را پیش روی آنها قرار دهد، البته شاید جالب باشد بدانید قانون کار در کشورمان تدابیری را برای حمایت از زنان شاغل در نظر گرفته است؛ تدابیری که البته بخشی از آنها اجرایی می‌شود و بخش دیگر نه!
چهارم شهریور ماه تحت عنوان روز کارمند نامگذاری شده و بهانه‌ای است به چالش‌های این قشر از جامعه پرداخته شود، البته که در این میان زنان کارمند با عنایت به نقش‌های متعدد خود چالش‌های بیشتری دارند چراکه در کنار نقش‌آفرینی در محیط کار و اتفاقات معمول میان کارفرما، همکار و کارمند، در خانه و خانواده هم نقش‌های گوناگونی دارند؛ از مادری و همسری گرفته تا سرپرستی خانوار و نگهداری از پدر و مادر سالمند و چالش‌های مرتبط با آن. این زنان اغلب باید زندگی را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که بتوانند تمامی کار‌های روتین یک زن خانه‌دار را در کنار انجام وظایف کاری و کارمندی خود انجام دهند. این در حالی است که چنین رویکری انرژی مضاعفی می‌طلبد و با ورود زنان به بازار کار شاید لازم باشد فرهنگ مواجهه سایر اعضای خانواده با زنان کارمند و انتظارات از آنان هم اصلاح شود. با تمام اینها اگر به قوانین کشورمان در حوزه اشتغال زنان نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم به لحاظ قانونی حمایت‌های خوبی از زنان کارمند و کارگر وجود دارد. اگرچه این قوانین خیلی وقت‌ها رعایت نمی‌شود و از ضمانت اجرایی لازم برخوردار نیست!
دستمزد یکسان
در بسیاری از کشور‌های اروپایی هنوز هم زنان و مردان شاغل در شغل‌های یکسان از دستمزد و مزایای یکسانی برخوردار نیستند، اما خوشبختانه قانون کار کشورمان اینگونه نیست و با نگاهی حمایتی نسبت به زنان کارگر و کارمند تدوین شده است.
ماده‌های متفاوتی در قانون کار برای حمایت از زنان آمده است. یکی از آنها ماده۳۸ است. طبق این ماده برای انجام کار مساوی در یک شرایط برابر و در یک کارگاه نباید تبعیضی میان زن و مرد وجود داشته باشد، هر دوی آنها باید از یک مزد مساوی برخوردار شوند. نباید به علت‌های گوناگون حقوق و مزایای زنان در شرایط برابر کمتر از حقوق و مزایای مردان باشد. پرداخت حقوق و مزایا هیچ ربطی به جنسیت، نژاد، اعتقادات سیاسی و قومیت ندارد.
ممنوعیت کار‌های سنگین و زیان‌آور
زنان توانایی انجام کار‌های زیان‌آور یا سنگین را ندارند. شرایط کار زنان و نوجوانان شباهت بسیاری به یکدیگر دارد. طبق ماده۷۵ قانون کار زنان باید از انجام کار‌های سخت و زیان‌آور دوری کنند. از کارگران زن نباید برای حمل بار‌های سنگین بدون وسیله مکانیکی و با دست استفاده کرد.
قانون کار ایران به طور صریح ممنوعیت انجام کار‌های سخت و زیان‌آور را برای بانوان شاغل تصریح کرده است. کار‌هایی که به سلامت و امنیت بانوان آسیب می‌رساند یا با ویژگی‌های جسمی و روحی آنان سازگار نیست، به عنوان کار‌های سخت و زیان‌آور شناخته می‌شود و طبق قانون، زنان اجازه چنین فعالیت‌هایی را ندارند.
دستورالعمل و تعیین نوع و میزان این قبیل موارد با پیشنهاد شورای عالی کار به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی می‌رسد. قطعاً شرایط کار زنان باید شامل تفاوت‌های عمده‌ای نسبت به مردان باشد. زنان نباید کار‌های خطرناک انجام دهند. به طور مثال مشاغلی مانند کار در معدن برای خانم‌ها ممنوع است.
حمایت از مادران
در قانون کار ایران زنان شاغل مانند سایر کارگران مجاز به کار در ساعات عادی کاری هستند که معمولاً روزانه هشت ساعت و هفتگی ۴۴ ساعت است، همچنین زنان باردار و شیرده می‌توانند از کاهش ساعات کاری روزانه خود به میزان یک تا دو ساعت استفاده کنند. این کاهش ساعات بدون کسر از حقوق و مزایای آنان است. این محدودیت‌ها با هدف حفاظت از سلامت و امنیت زنان در نظر گرفته شده است.
قانونگذار برای حمایت از زنان باردار قوانینی را تعیین کرده است. در قوانین بین‌المللی زمانی که برای مرخصی زایمان و بارداری در نظر گرفته شده حداکثر ۹۰روز است، البته این قانون در کشور‌های متفاوت فرق می‌کند. به طور مثال کشور ما ابتدا شش ماه را برای مرخصی زایمان و بارداری در نظر گرفت، اما هم اکنون این زمان به ۹ماه افزایش یافته است! همچنین به همسران زنان کارگری که از مرخصی زایمان خود استفاده می‌کنند، بعد از وضع حمل دو هفته مرخصی با حقوق و دستمزد نیز تعلق می‌گیرد، این در حالی است که به طور مثال در کشوری مانند امریکا زنان اصلاً مرخصی زایمان ندارند و از فردای روز زایمان باید در محل کار خود حاضر شوند یا از مرخصی بدون حقوق استفاده کنند!
شیردهی و مهد کودک
ماده۷۸ قانون کار در کشور ما به حمایت از زنان شیرده پرداخته است. زنان شیرده می‌توانند تا دو سال بعد از تولد فرزند هر سه ساعت یک‌بار نیم ساعت فرصت بگیرند تا بتوانند شیردهی را برای فرزند خود انجام دهند. این نیم ساعت جزو ساعات کاری زنان شیرده به حساب می‌آید. علاوه بر اینها کارفرما وظیفه دارد بسته به تعداد فرزندان محلی را برای نگهداری از آنها تهیه کند. به طور مثال مادران می‌توانند فرزندان خود را در مهد کودک موجود در محل کار نگهداری کنند، البته این قانون در اغلب موارد اجرا نمی‌شود و اغلب اوقات دستگاه‌ها از ایجاد مهد‌های کودک برای زنان کارگر یا کارمند خود سر باز می‌زنند.
ضرورت نظارت
کمبود ضمانت اجرایی، نبود سازوکار‌های نظارتی دقیق و عدم‌تخصیص بودجه کافی باعث شده است بسیاری از کارفرمایان (به‌ویژه در بخش خصوصی) از اجرای این تعهدات شانه خالی کنند. در بقیه موارد نیز کارگاه‌های زیرزمینی و مشاغلی که تحت نظارت قانون کار نیستند هم در اغلب موارد از این قوانین عدول می‌کنند. با وجود این شرایط اقتصادی و نیاز به شغل و درآمد موجب می‌شود زنان با وجود درآمد کمتر یا عدم‌رعایت سایر موارد قانونی تن به کار دهند. بر این اساس بی‌تردید لازم است نظارت دقیق‌تری روی واحد‌های کاری صورت گیرد تا زنان شاغل که ناگزیرند در کنار پذیرش مسئولیت‌های شغلی، مسئولیت‌های متنوع خانوادگی را هم بر عهده بگیرند با چالش‌های کمتری مواجه شوند.
